پاورپوینت بررسی معماری دوره زندیه

بخشی از مطلب
 در اين دوره مورد اسلوب معماري سبک اصفهان و استفاده از طاق ضربی آجرکاری اقتباس معماران بوده است. در اين دوره عناصر سمرقندي (شياردار نمودن ستونها) مورد کاربرد بوده است. مرکزي معماري دوره‌ي زنديه شهر شيراز مي‌باشد. چون عمده‌ي بنا به دستور کريم‌خان ساخته شد به بناهاي وکيلي نيز معروف هستند.زنديه سلسله اي از پادشاهان ايران كه از سال 1164-1209 هجري قمري بر بيشتر ممالك ايران سلطنت نمودند و اولين آن كريم خان و واپسين آنها لطفعلي خان بود. سلسله مزبور پس از قتل نادر شاه از سال 1162 تا 1209 هجري قمري در فارس و افغان سلطنت كرد و بدست آقا محمد خان قاجار منقرض شد.
اما به تخت نشستن لطفعلي خان بيش از شش سال نپاييد و به سال 1209 هـ . ق بدست آقا محمد خان قاجار به قتل رسيد.
هنگامي كه به تواريخ فوق مي نگريم حتي بدون هيچ شناختي از دورة زنديه به اين نتيجه مي رسيم كه وضعيت و شرايط ايران داراي تشنجات و نا آراميهاي زيادي بوده است زيرا در شرايط عادي نادر جماعتي است كه به هر فصل پادشاهي آورد و به هر روز اميري بگمارد.
ابوالفتح خان ، عليمراد خان ، محمد علي خان و صادق خان هر سه به سال 1193 هجري قمري بر تخت نشستند . خود شاهدي بر عدم وجود امنيت سياسي و اجتماعي روزگار است كه اوراق كهنه تاريخ شهادت بر آن مي دهد كه عدم امنيت سياسي و اجتماعي ، هميشه و همه حال هنر و فرهنگ را نيز تحت الشعاع قرارخواهد داد كه خود جاي بحث و مجادله اي دگر دارد و نمي توان در اين اوراق بدان پرداخت.
هميشه تاريخ براي پژوهشگران علوم سياسي و دانشهاي هنري و فرهنگي در پرده اي از ابهامات قرار داشته است اما آنچه از نوشته ها و نگاشته ها بر مي آيد حكومت زنديه و پادشاهانش هميشه در حال جنگهاي داخلي بوده اند و تنها در حدود 20 سال از حكومت كريم خان كشور يك آرامش نسبي را به خود ديد.
وقايع اين دوران به تفصيل در كتابهاي تاريخ گيتي گشا نوشته محمد صادق موسوي نامي ، مجمل التواريخ بعد نادريه نوشته ابوالحسن بن امين گلستانه روزنامه ميرزا محمد كلانتر فارس ، گلشن راز نوشته ابوالحسن فخاري كاشاني و غيره مي توان يافت. پادشاهي زنديه با بر تخت نشستن كريم خان آغاز مي شود كريم خان زند از طوايف لك و پسر ايناق بود. پس از فوت پدر با برادرش صادق خان بزرگ طايفه زند شدندو به سال 1162 هجري قمري به سپاه ابراهيم خان برادرزاده نادرشاه پيوست، چون ابراهيم بدست نوه نادر كشته شد كريمخان قدرتي يافت و سرانجام بر عليمراد خان بختياري و محمد حسن خان قاجار و آزاد خان افغان و فتحعليخان افشار پيروز شد و به استثناء آزاد خان ديگر رقيبان او كشته شدند.

عليمراد خان پس از شكست از كريمخان زند از شيراز به كرمانشاه رفت و شاه اسماعيل سوم كه قبلاً به پادشاهي نشسته بود به كريمخان پيوست (1165 هجري قمري ) و كار كريمخان بالا گرفت و چون خويشتن را وكيل وي كرده بود به وكيل معروف شد عليمراد خان در كرمانشاه سپاهي فراهم ساخت و به مقابله با كريمخان پرداخت اما در ناحيه بيل آور شكست خورد و بدست محمد خان زند كشته شد محمد خان از بزرگان زنديه بود كه از كريمخان روي گردان شده و به عليمراد خان پيوسته بود اما پس از كشتن عليمراد خان مورد عفو كريمخان قرار گرفت پس از آن واقعه ، كريمخان براي دفع محمد حسن خان به گرگان لشكر كشيد اما كاري از پيش نبرد. در اين ميان شاه اسماعيل سوم به برادري محمد حسن خان پيوست و او را نايب السلطنه كرد، بدان جهت شكست در سپاه كريمخان افتاد و به اصفهان عقب نشست. در نبرد ديگري كه در سال 1171 هجري قمري در گرفت كريمخان از اصفهان به شيراز رفت و متحصن شد. اما سپاه محمد حسن خان نتوانست محاصره شيراز را ادامه دهد و ناچار به استر آباد باز گشت و در جنگي به دست فتحعليخان زند كشته شد. از ديگر رقباي كريمخان آزاد خان افغان سردار سپاه نادر بود كه ادعاي سلطنت داشت. به سال 1167 هجري قمري در نبردي كه ميان او و كريمخان در ناحيه بروجرد در گرفت كريمخان شكست خورد اما سرانجام بر او غلبه كرد و او در سال 1175 هجري قمري خود را تسليم كريمخان كرد و تا آخر عمر مورد محبت خان زند بود.
در سالهاي 1174 و 1175 هجري قمري كريمخان به دفع فتحعليخان افشار آراشلو پرداخت البته در ناحيه قره چمن از وي شكست خورد اما سرانجام بر وي غلبه كرد فتحعليخان به اروميه گريخت كريمخان 9 ماه اروميه را محاصره كرد ودر سال 1167 هجري قمري فتحعيخان تسليم شد و مورد محبت او قرار گرفت اما چون سوء نيت وي بر كريمخان مسلم شد امر به كشتن او داد در سال 1177 هجري قمري والي بغداد به تحريك ولي مطلب مشعشعي به خوزستان تاخت كريمخان به خوزستان رفت و طايفه آل كثير و سعد را سركوب كرد و لنكري به سر كردگي صادق خان برادر خويش به بصره فرستاد و آنجا را تصرف كرد پس از اين به تنظيم امور پرداخت ودر آباد كردن شيراز كوشش بسيار نمود.
كريمخان به بنا و بناسازي علاقه فراوان داشت و ابنيه هاي فوق الذكر گواه اين امر است ايشان حتي نام محلات شهر شيراز را خود انتخاب مي كرد، محله سيم شيراز محله بالاكفت به كسر كلاف و و سكون ، بعضي دوش و سر دوش را گويند و اين محله را بالا كت و بال كت و بال كه نيز گويند و از زماني كه پادشاه عصر زند حصار شيراز را كوچك نمود محله باغ نو و اين محله را يك محله فرمود و همه را بالا كفت گفتند .
كريم خان به سال 1193 هجري قمري در شيراز در گذشت و مدت سلطنتي 30 سال بيشتر نبود و هفت پادشاه كه يكي بعد از ديگري بيامند نه توانستند حامي مردم باشند و نه كشور را در آرامي نگه دارند و روزي نبود كه خانه اي نسوزد و جدالي در نگيرد. وآخر كلام ايران در آن دوران تنها در 20 ساله آخر حكومت كريم خان در حالتي نسبتاً آرام زيست كرد و بعد از كريم خان هم 20 سال بيشتر دوام نيافت و خود قضاوت كنيد كدام فرهنگ و هنري توان رشد و ترقي در اين عهد را دارد.

بناهای دوره زندیه

مسجد وکيل در شيراز
بازار وکيل در شيراز
حمام وکيل در شيراز
ايوان تخت مرمر در تهران
خلوت کريم‌خاني در تهران
ارگ کريم‌خاني در شيراز
خانقاه هفت‌تن در شيراز
باغ جهان‌نما در شيراز
عمارت کلاه‌فرنگي
آرامگاه حافظ در شيراز
پل رودخانه‌ي خشک در شيراز

و....